مهارت های حل مسئله دانشجویان پرستاری و عوامل مرتبط با آن

چکیده مقدمه: حل مسئله یک مهارت اساسی برای زندگی در عصر حاضر است. مهارت­های حل مسئله و تصمیم­گیری مبتنی بر دانش جزء رفتارهای مورد انتظار دانشجویان پرستاری است و یادگیری این مهارت­ها باید از دوران دانشجویی آغاز گردند. هدف: هدف از مطالعه حاضر تعیین مهارت­های حل مسئله و عوامل مرتبط با آن در دانشجویان کارشناسی پرستاری دانشگاه علوم پزشکی گیلان می­باشد. روش­کار: این پژوهش، مطالعه­ای مقطعی از نوع توصیفی- تحلیلی می­باشد که در آن کلیه دانشجویان کارشناسی پرستاری دانشگاه علوم پزشکی گیلان (456 نفر) که در دانشکده­های پرستاری و مامایی شهید بهشتی رشت (317 نفر) و شرق گیلان (139نفر) مشغول به تحصیل بوده و طبق معیار ورود به مطالعه، مهمان یا انتقالی نبودند، مورد بررسی قرار گرفتند. در نهایت، 404 نفر با تکمیل فرم رضایتنامه کتبی وارد مطالعه شدند. با مراجعه به کلاس­های درس و محیط­های کارآموزی بالینی، از واحدهای مورد پژوهش خواسته شد طی مدت بیست دقیقه پرسشنامه های تحقیق را تکمیل نمایند. ابزار گردآوری اطلاعات (با کسب اجازه از نویسنده اصلی)، مشتمل بر دو قسمت بود. بخش اول ابزار حل مسئله heppner & petersen problem solving inventory (psi) شامل 32 عبارت بود. پاسخ این عبارات در مقیاس 6 حالتی لیکرت تنظیم شده و از 1 (کاملاً موافقم) تا 6 (کاملاً مخالفم) متغیر است. حداقل نمره مهارت حل مسئله 32 و حداکثر آن 192 است و نمره پایین­تر از میانگین نشان­دهنده توانایی بالاتر در حل مسئله می­باشد. این ابزار شامل سه مؤلفه اعتماد به خود در حل مسئله، شیوه اجتناب- نزدیکی به مسئله و کنترل شخصی می­باشد. بخش دوم شامل عوامل مرتبط با مهارت­های حل مسئله و خود شامل دو بخش پرسشنامه عوامل فردی و عوامل آموزشی بود. جهت تعیین روایی ابزاردر اختیار 13 نفر از اعضای هیئت علمی قرار داده شد. ضریب روایی محتوی برای کلیه عبارات این پرسشنامه، برابر با 1 و شاخص روایی محتوی بین 7/0 تا 1 محاسبه شد.به منظور بررسی تجانس درونی از تعیین ضریب آلفاکرونباخ و بازآزمایی با فاصله ده روز استفاده گردید. در یک مطالعه مقدماتی 20 پرسشنامه در اختیار 20 نفر از دانشجویان کارشناسی پرستاری قرار داده شد. جهت آزمون مجدد، پس از ده روز همان ابزار در اختیار همان 20 دانشجو قرار گرفت. ضریب  آلفاکرونباخ، تجانس درونی ابزار را مناسب نشان داد: (مهارت حل مسئله کل80/0α =، بعد شیوه اجتناب- نزدیکی به مسئله: 81/0α =، بعد اعتماد به خود در حل مسئله: 71/0α=، بعد کنترل شخصی: 78/0α=) و ضریب همبستگی درونی، برای این ابزار و هر یک از ابعاد آن بین 97/0-82/0 بوده که نشان­دهنده پایایی مناسب ابزار می باشد. جهت تجزیه و تحلیل داده­ها شاخص­های آمار توصیفی (میانگین و انحراف معیار) و آزمون­های آمار استنباطی (مربع کای، کروسکال والیس، من ویتنی، ضریب همبستگی اسپیرمن و رگرسیون لوجستیک چندگانه) مورد استفاده قرار گرفت و 05/0>p به عنوان سطح معنی­داری آزمون­ها در نظر گرفته شد. برای تعیین مهم­ترین عوامل به روش back ward step wise (lr) وارد مدل رگرسیونی گردیدند (شرط ورود به مدل و خروج از ان به ترتیب  05/0: entry، 1/0 : removal). در این مدل، متغیر پاسخ، مهارت حل مسئله  با در نظر گرفتن نمره صفر جهت نمره­ی بیشتر از میانگین و 1 جهت نمره­ی مساوی و پایین­تر از میانگین مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج: در این مطالعه میانگین سنی دانشجویان 75/2±35/21 سال بود و اکثریت دانشجویان مؤنث (6/60%)، مجرد (1/91 %)، بومی (1/81 %) بودند. 1/48 درصد از آنان با خانواده زندگی می­کردند. تحصیلات پدران 41 درصد و تحصیلات مادران 8/41 درصد از آنان دیپلم بود. درآمد 4/51 درصد آنان بین 500 هزار تا یک میلیون تومان بود. 3/94 درصد سابقه مصرف سیگار و 98 درصد سابقه  مصرف الکل یا مواد مخدر نداشتند. 6/44 درصد از دانشجویان به طور متوسط خود را در حل مسائل و مشکلات موفق می­دانستند. اکثریت آنان (6/63%)، هنگام برخورد با مشکل، از خانواده درخواست کمک می­کردند و اکثریت آنان رفتار والدین خود را دموکراتیک ارزیابی نمودند (8/73% رفتار پدر و 4/70% رفتار مادر). 5/82 درصد، نمره­ی قبولی در تحصیلات دانشگاهی داشتند. 3/81 درصد از نمونه­ها در کلاس­های مهارت زندگی شرکت نکرده بودند. 2/52 درصد میزان موفقیت خود را در امر تحصیل در سطح متوسط می دانستند. نتایج نشان داد که میانگین کل نمرات مهارت­های حل مسئله برابر با 90/20±45/91   (دامنه نمره بین 32 تا 192) می­باشد یعنی نمره مهارت حل مسئله در دانشجویان، پایین تر از میانگین می­باشد. میانگین کل نمرات بعد اعتماد به خود در حل مسئله برابر با 92/6±27/30 (دامنه نمره 11-66) ، بعد شیوه اجتناب- نزدیکی به مسئله برابر با 28/12±12/44 (دامنه نمره بین96-16) و میانگین کل نمرات بعد کنترل شخصی برابر با 53/5±06/17 (دامنه نمره بین 30-5) بود. یعنی نمره دانشجویان در ابعاد اعتماد به خود در حل مسئله و شیوه اجتناب- نزدیکی به مسئله پایین­تر از میانگین و در بعد کنترل شخصی پایین­تر از میانگین و نزدیک به میانگین بوده است. بررسی عوامل فردی- اجتماعی و آموزشی نشان داد که براساس مدل رگرسیون لوجستیک چندگانه، تعداد خواهر و برادر (019/0=p، 85/0=or)، سطح تحصیلات مادر(026/0=p، 74/0=or)، موفقیت در حل مسائل و مشکلات (0001/0=p، 95/1=or)، ارزیابی نوع رفتار مادر (011/0=p،01/2 =or)، دانشکده محل تحصیل (024/0=p، 76/1=or)، رضایت از رشته تحصیلی (006/0=p، 44/1=or) و موفقیت در مهارت­های حرفه ای و بالینی(03/0=p، 48/1=or) از عوامل مرتبط با مهارت حل مسئله می­باشند. نتیجه­گیری: در این پژوهش دانشجویان پرستاری، از سطح مطلوبی از مهارت حل مسئله برخوردار بودند. مهارت­های حل مسئله قابل یادگیری هستند. از این رو توصیه می­شود که مطالعات طولی به منظور بررسی تاثیرات آموزش دانشگاهی در سطح مهارت­های حل مسئله در دانشجویان انجام شود.